Jongeren op het rechte pad

Een jonge dader is ook een slachtoffer. Die gedachte houdt Geralien Knopert, kwartiermaker Preventie met Gezag bij het Openbaar Ministerie, zichzelf en anderen in het team vaak voor. “Een kleuter denkt echt niet in de speeltuin: ik word later beroepscrimineel. Maar in Leeuwarden Oost is criminaliteit voor veel opgroeiende jongeren dichtbij. Ze zijn veel op straat en zien daar ondermijnend gedrag, soms ook in het eigen gezin. Daarbij is geld en status vaak belangrijk, terwijl je bij de supermarkt ‘maar’ een paar euro per uur verdient. Crimineel gedrag lokt en lonkt en van het een komt het ander.”

Vroegtijdige begeleiding

Het landelijke programma Preventie met Gezag moet ervoor zorgen dat jongeren niet in aanraking komen met criminaliteit of er verder in afglijden. Leeuwarden is een van de twintig gemeenten die in 2022 voor tien jaar structureel middelen van het rijk hiervoor heeft gekregen. “Alle partijen die in Leeuwarden Oost betrokken zijn, doen al jaren hun best om jongeren op het rechte pad te houden of te krijgen. Je zou kunnen zeggen dat het onvoldoende werkt. De algehele jeugdcriminaliteit neemt landelijk gezien af, maar in een aantal kwetsbare wijken treedt juist een verharding van criminaliteit op. Leeuwarden Oost is ook zo’n kwetsbaar gebied.”

De Preventie met Gezag-aanpak is volgens Geralien op een paar belangrijke punten anders dan de oorspronkelijke aanpak: intensievere samenwerking tussen partners (gemeente Leeuwarden, jongerenwerk, sociale wijkteams, politie, OM, (jeugd)reclassering, Regiecentrum Bescherming & Veiligheid, Stichting Halt, RIEC Noord-Nederland, Raad voor de Kinderbescherming en het Zorg- en Veiligheidshuis Fryslân), meer informatie-uitwisseling en vroeg-signalering.

Wat is er nodig

Een voorbeeld: een jongerenwerker ziet een jongere veranderen, maakt zich zorgen en vermoedt dat hij criminele contacten heeft. In het Multi Team Preventie met Gezag wordt de jongere besproken. Ook de jongere zelf en liefst ook de ouders schuiven aan. Met de partijen wordt besproken hoe de jongere op het rechte pad te houden of te krijgen is. “De preventieve partijen maken een soort mini-analyse: wat kunnen we bereiken met deze persoon en wat heeft hij nodig? Op basis daarvan worden trajecten ingezet, met een intensief jongeren coach of Kansrijk bijvoorbeeld.” Hetzelfde geldt voor jongeren die al met politie of justitie in aanraking zijn geweest. Hier heeft het OM een actieve rol. “Ook daar wordt gekeken: wat kunnen we nog anders doen?”

Begrenzing

Alleen het bieden van kansen en perspectieven is eindeloos. Begrenzing en straffen is ook van belang. “We willen een preventief effect bereiken van ons repressieve handelen. We weten uit onderzoek, dat jongeren het vergroten van de pakkans vervelend vinden, net als het afpakken van, door criminele activiteit verkregen, vermogen en goederen. Hier zetten we als OM via Preventie met Gezag juist sterk op in. Maar je hebt zowel preventie als repressie nodig. Als een jongere al een maatregel heeft gehad, moet hij goede begeleiding en toezicht krijgen. Straffen alleen helpt het gedrag niet veranderen. Naast het toezicht van de Reclassering is er ook dan intensievere begeleiding van (jongeren/life) coaches, die aansluit bij iemands behoefte en leefomgeving. Dit is echt een plus van de Preventie met Gezag aanpak.”

Effect op gemeenschap

Preventie met Gezag heeft op dit moment ongeveer veertig jongeren uit Leeuwarden Oost in het vizier. Een jaar na de start gaat het met een aantal jongens volgens Geralien goed. Maar over tien tot vijftien jaar kan pas echt worden gesteld of de criminaliteit in Leeuwarden Oost is gedaald. Er wordt uitgebreid onderzoek gedaan naar de effecten komende drie jaar en daarna.

“Maatwerk kost tijd en het oplossen van deze problematiek is complex. Toch is de dynamiek binnen ons team heel goed, we pionieren en zijn geïnspireerd om echt tot verandering te komen. We hebben een belangrijke rol in het leven van deze jongeren, dat realiseren we ons. Als een jongere op het rechte pad komt en blijft, heeft dat een helend effect op de omgeving. Het gezin van herkomst, de eigen kinderen, het doorbreekt misschien wel generaties. En de impact op de gemeenschap is groot. De criminele activiteiten, zoals dealen, worden niet altijd in de wijk zelf gepleegd, dus het heeft effect op de hele stad.”