Kick-off programma Gezond met Cultuur

Er zijn voor drie jaar middelen beschikbaar om in elke wijk van Leeuwarden Oost een kunstproject te realiseren dat bijdraagt aan de positieve gezondheid van de bewoners. In 2024 wordt gestart in één wijk, daarna volgen de andere wijken. Kunstkade geeft uitvoering aan het programma Gezond met Cultuur en informeerde de kunst- en cultuursector 28 juni over het programma. De invulling ervan staat nog helemaal open. Kunstenaars en cultuurorganisaties kunnen zich aansluiten als trekker per wijk en/of ideeën voor projecten indienen. “Het is een avontuur dat we samen met bewoners aangaan”, aldus directeur Femke van de Wiel van Kunstkade.

Een reden om op te staan

Gezondheid lijkt vanzelfsprekend, maar is dat niet, stelde wethouder Nathalie Kramers, die het programma Leeuwarden Oost, maar ook publieke gezondheidzorg, jeugd en inclusie in haar portefeuille heeft. “Het is het meest kostbare dat je hebt.” Dat er tussen wijken zoveel verschil is in leeftijd waarop mensen gaan kwakkelen en overlijden is volgens haar onbestaanbaar. “Dit kán gewoon niet. Er is werk aan de winkel, die verschillen moeten kleiner. Kunst en cultuur kan hierin een belangrijke rol spelen.” De term positieve gezondheid verwijst naar veel meer dan alleen de afwezigheid van ziektes. “Het gaat om een reden hebben om ’s morgens op te staan. Het gaat om zingeving. Of je naar buiten kunt. Of je een manier hebt om je te kunnen uiten en met anderen kunt verbinden.”

Doelstellingen

Johan Kolsteeg van de Rijksuniversiteit Groningen is als onderzoeker op het gebied van organisatie en communicatie in de kunsten betrokken bij het programma en deelde de huidige wetenschappelijke kennis over gezondheid in relatie tot kunst en cultuur. Het programma van Leeuwarden Oost kan hierdoor aansluiten bij wat werkt. De belangrijkste aanbevelingen uit het wetenschappelijk onderzoek zijn: sluit aan bij de belevingswereld van de mensen, bouw aan het vertrouwen en betrek deelnemers in het proces. De doelstellingen binnen projecten waarin kunst en cultuur iets kunnen betekenen zijn bijvoorbeeld: mensen voelen zich veiliger, mensen voelen zich gezonder en mensen hebben meer informele contacten. Volgens Kolsteeg geven jongeren ook steeds aan dat een eigen plek voor hen belangrijk is.

Over de drempel

Intussen gebeurt er ook al heel veel. Wijkorkesten, koren, participatief theater, een kookgroep die ook een kookboek maakt, een drumgroep en een jongerenfestival bijvoorbeeld. ‘Kunst in je buurt’ start na de zomer opnieuw 21 projecten, zoals een nieuwe theatergroep in Heechterp-Schieringen. Toch heeft cultuur voor veel bewoners van Leeuwarden Oost een drempel. Projectleider Mariese Schuurman van ‘Kunst in je buurt’ van stichting Het Generatiehuis ziet wijken waar bewoners soms hun handen vol hebben aan overleven. Maar ze ziet ook hoe kunst en cultuur het verschil kunnen maken. Dat deelnemende bewoners opbloeien als amateurkunstenaar, omdat ze over een drempel gaan en zichzelf verbazen. “Dat doet heel veel met het zelfvertrouwen.”

Hoe bereik je mensen?

Een van haar aanbevelingen is: leg de lat hoog. Zo daag je deelnemers uit en werk je toe naar kwaliteit. Ook moet je als organisatie nadenken over het verschil in niveau in groepen: hoe manage je dat? Hoe hou je iedereen erbij? Een andere kwestie is het in toom houden van het uiten van problemen. “Er is natuurlijk ruimte voor een praatje, maar het moeten geen praatgroepen worden. Laat het artistieke proces leidend zijn.”

Weer een andere uitdaging is het bereiken van mensen die mee willen doen aan de projecten. Samenwerken met andere organisaties is van groot belang. Voor een nieuw project werkt ‘Kunst in je buurt’ nauw samen met welzijnsorganisatie Amaryllis. Deze tip sluit aan bij de bevindingen uit het wetenschappelijk onderzoek: “Je moet een vertrouwd gezicht zijn in de wijk. Dat kost tijd.” Met een driejarig programma is die tijd er.